Máy biến áp 1 pha là một thiết bị điện quan trọng, được cấu tạo từ hai thành phần chính: mạch từ và bộ dây quấn.

Mạch từ của máy biến áp 1 pha được tạo thành từ nhiều lá sắt mỏng ghép lại với nhau. Những lá sắt này có tính từ cao, chứa hàm lượng silic khoảng 1-4%, với độ dày từ 0,35 đến 0,5 mm. Cấu tạo này giúp giảm thiểu tổn hao điện năng trong mạch từ do dòng điện Fu-cô và hiện tượng từ trễ gây ra nhiệt. Đặc biệt, đối với các máy biến áp công suất lớn, các lá sắt còn được cách ly với nhau bằng sơn cách điện hoặc giấy để đảm bảo an toàn và hiệu suất cao.

Bộ dây quấn trong máy biến áp 1 pha có nhiệm vụ chính là tăng hoặc giảm điện áp, bao gồm cuộn sơ cấp và cuộn thứ cấp. Dây quấn thường được làm từ đồng hoặc nhôm, được bọc emay hoặc cotton để cách điện. Máy biến áp công suất nhỏ thường sử dụng dây tròn với đường kính không quá 3 mm. Đối với những tải dòng điện cao, máy biến áp công suất lớn thường sử dụng dây dẹp với tiết diện vuông hoặc chữ nhật để tăng hệ số lắp đầu dây, đảm bảo khả năng truyền tải điện năng hiệu quả.

Máy biến áp 1 pha hoạt động dựa trên nguyên lý cảm ứng điện từ, một hiện tượng vật lý quan trọng trong kỹ thuật điện.

Khi khảo sát một máy biến áp đơn giản, ta thấy nó gồm hai cuộn dây quấn trên lõi sắt mạch từ dạng cột. Cuộn dây W được mắc với nguồn điện, gọi là cuộn sơ cấp, trong khi cuộn Wg lấy điện ra gọi là cuộn thứ cấp. Khi cuộn thứ cấp W2 hoạt động, dòng điện sơ cấp I1 (Ig) vào cuộn sơ cấp W tạo ra sức từ động Fa. Sức từ động này sinh ra từ thông Φ, lưu thông trong mạch từ qua hai cuộn dây W1 và W2, tạo ra sức ứng điện động E1 và E2 trong cuộn sơ cấp và thứ cấp. Nếu cuộn thứ cấp W2 được nối với phụ tải, dòng điện thứ cấp I2 sẽ xuất hiện. Khi phụ tải tăng, dòng điện I2 cũng tăng theo, kéo theo dòng điện I1 tăng để duy trì từ thông Φ không đổi. Đây chính là nguyên lý làm việc của máy biến áp 1 pha.

Máy biến áp 3 pha thường được sử dụng rộng rãi để tăng áp trong quá trình truyền tải điện năng và giảm áp tại nơi phân phối, với điện áp thông thường giảm xuống 15KV/220V-380V/3PH. Máy biến áp 3 pha có thể được sản xuất chung trong một bình, hoặc kết hợp 3 máy biến áp 1 pha thành máy biến áp 3 pha.

Mạch từ của máy biến áp 3 pha được cấu tạo từ các lá sắt từ tính chứa hàm lượng silic từ 1-4%, với độ dày từ 0,35 đến 0,5 mm. Các lá sắt này thường được tráng vecni hoặc lót giấy mỏng để tăng cường khả năng cách điện và giảm thiểu tổn thất điện năng. Mạch từ có dạng 3 trụ, mỗi trụ được quấn bộ dây cho mỗi pha, đảm bảo sự ổn định và hiệu quả trong quá trình hoạt động. Tổn thất điện trong mạch từ thường nằm trong khoảng 1,1 – 1,3 W/kg với mật độ từ 1 Wb/m² ở tần số 50Hz. Tất cả các bu-lông siết chặt mạch từ đều phải được cách nhiệt bằng ống bakelit để đảm bảo an toàn và hiệu quả hoạt động.

Bộ dây quấn của máy biến áp 3 pha có thể được làm từ dây tròn hoặc dây dẹt, và được bọc trong lớp emay, cotton, hoặc giấy cách điện. Điều này giúp bảo vệ dây quấn khỏi các tác động ngoại lực và đảm bảo khả năng cách điện tốt, giúp máy biến áp hoạt động hiệu quả và ổn định trong các điều kiện tải khác nhau.

Máy biến áp 3 pha không chỉ đảm bảo truyền tải điện năng hiệu quả mà còn giúp điều chỉnh điện áp phù hợp với các yêu cầu sử dụng khác nhau, từ công nghiệp đến dân dụng, góp phần vào việc cung cấp điện năng ổn định và an toàn cho mọi đối tượng người dùng.